Dziś zajmiemy się nagrywaniem płyt multisesyjnych i multivolume. Przede wszystkim jednak przyjrzyjmy się dokładnie opcji FIX (Zamknij) w okienku MAKECD: WRITE WINDOW (MakeCD: okno zapisu). Jest to gadżet rozwijalny, który można ustawić w jednej z trzech pozycji (screenshot nr. 1). Decyduje on o tym, jakie informacje będą zapisywane na płytę po zakończeniu nagrywania ścieżki/ścieżek.

FIX - CD-R (Zamknij - CD-R) spowoduje, że na płytę którą aktualnie nagrywamy zapisane zostaną wszystkie informacje potrzebne do odczytania tej płyty w napędzie CD-Rom. Nie zostanie otwarta nowa sesja, co sprawi że na taką płytę nie będziemy mogli już nic nagrać. Jest to opcja zalecana podczas kopiowania płyt, lub podczas nagrywania takich płyt, na które nie planujemy już niczego dograć (np. z tego powodu, że zawierają one 650 Mb danych).
FIX - SESSION (Zamknij - sesja) - jeśli MakeCD po nagraniu ostatniej ścieżki na płytę napotka na takie ustawienie gadżetu FIX (Zamknij) przystępuje do zapisania kompletnych danych, pozwalających na odczytanie takiej płyty w dowolnym napędzie CD-Rom, oraz do otwarcia nowej, pustej sesji - co umożliwia w przyszłości zapisanie na taką płytę kolejnych ścieżek.
FIX - NO (Zamknij - Nie) - po nagraniu ostatniej ścieżki MakeCD nie zapisuje na płytę żadnych informacji umożliwiających odczytanie takiego krążka w konwencjonalnych napędach CD-Rom. Czas na wnioski i garść informacji teoretycznych:

Jeżeli zamkniesz płytę, nie możesz już dograć na nią żadnych informacji ! Taka płyta może być jedynie odczytywana. Nie zamykaj zatem płyty, jeżeli planujesz coś jeszcze na nią nagrać.

Jeżeli zamykasz sesję, nowa sesja automatycznie jest otwierana. Zamknięcie sesji powoduje, że możesz odczytywać zawartość już nagranych ścieżek i sesji w napędach CD-Rom.

Sesje nagrane na płytę CD-R mogą być zamknięte jedynie w przypadku, gdy ostatnia sesja zawiera przynajmniej jedną ścieżkę. Puste sesje nie mogą być zamknięte.

Wynika z powyższego, że jeżeli masz na płycie zamkniętą sesję, to nie możesz zamknąć całej płyty. Nowa sesja jest automatycznie otwierana, a Ty nie możesz zamknąć pustej sesji ! Zamknięcie sesji jest bardzo podobne do zamknięcia płyty, z tym małym zastrzeżeniem, że zamknięcie płyty nie powoduje otwarcia nowej sesji i nie umożliwia dogrywania kolejnych danych.

Powinieneś zamykać płyty jeśli jesteś pewien, że ani teraz, ani w przyszłości nie planujesz dogrywania na tę płytę jakichkolwiek danych. Wynika to z tego, że niektóre napędy dłużej odczytują płyty, na których zamknięte są jedynie sesje. Zdarza się, iż takie napędy wyświetlają błędy odczytu przeszukując ostatnią, otwartą sesję (a przecież nie ma na niej danych !)

Zauważ, że gadżet rozwijalny FIX (Zamknij) jest aktywny podczas procesu nagrywania ścieżek. Dzięki temu możemy dokonać korekcji sposobu zamknięcia płyty również w trakcie zapisu - a nie tylko przed tą operacją !

Jeżeli płyta jest nie zamknięta i jeśli nie zakończyłeś też sesji znajdujących się na niej, zazwyczaj nie możesz odczytać jej zawartości przy użyciu konwencjonalnych napędów CD-Rom. Takie płyty mogą być odczytane jedynie w nagrywarkach CD-R. Jeżeli nie odczytujesz swoich płyt w napędach CD-Rom, a jedynie w nagrywarce, możesz pozwolić sobie na nie zamykanie sesji w ogóle, by uzyskać większą ilość wolnego miejsca na płycie. Dane zapisywane przez MakeCD podczas zamykania sesji zajmują dosyć dużo miejsca,

Tworzenie nowej ścieżki wymaga stosunkowo małej ilości miejsca na płycie. Zapisywanych jest około 300 KB lub 150 bloków, oraz dane nagrywane w nowej ścieżce (musi ich być przynajmniej 600 KB). Nowa sesja zabiera około 22.5 MB potrzebnych na zakończenie poprzedniej sesji, oraz 13.5 MB na zakończenie i zapamiętanie wszystkich poprzednich ścieżek. Pomijając już ilość miejsca potrzebną na dane nagrywane w nowej sesji.

Większa ilość sesji na płycie CD lub CD-R zabiera większą ilość czasu, potrzebną na odczytanie wszystkich potrzebnych informacji na temat zawartości płyty (Table of contents (TOC)). Oto przykład na zilustrowanie powyższego:

(Lead IN - informacje początkowe ścieżki)
(Lead OUT - informacje końcowe ścieżki)

---- Lead-In (Początek płyty i pierwsza sesja ---- (1)
---- Ścieżka 1 ----
---- Ścieżka 2 ----
---- Ścieżka 3 ----
---- Lead-Out (Koniec pierwszej sesji) ----
---- Lead-In (Początek drugiej sesji) ---- (2)
---- Ścieżka 4 ----
---- Ścieżka 5 ----
---- Lead-Out (Koniec drugiej sesji) ----
---- Lead-In (Początek trzeciej sesji) ---- (3)
---- Ścieżka 6 ----
---- Lead-Out (Koniec trzeciej sesji) ----
---- Lead-In (Początej czwartej sesji) ---- (4)
---- Ścieżka 7 ----
---- Lead-Out (Koniec płyty i czwartej sesji) ----

Indeks ścieżek 1 do 3 (według kolejności na płycie) może być zapisany w sesji 1, indeks ścieżek 4 i 5 w sesji 2, indeks ścieżki 6 w sesji 3, zaś indeks ścieżki 7 w sesji 4. Wynika z tego, że napęd CD-Rom odczytujący zawartość płyty musi odczytać z czterech pozycji kompletną zawartość płyty (table of contents (TOC)).

Stare napędy CD-Rom lub stare odtwarzacze płyt kompaktowych w większości nie obsługują nagrywania multisesyjnego i są bezużyteczne w przypadku odczytywania płyt zawierających większą ilość ścieżek. Np. nie odczytają ścieżki 2, lecz jedynie ścieżki 1 i 3.

Podczas gdy większość napędów CD-R potrafi wyświetlić zawartość nie zakończonych ścieżek (TOC), to część wymaga specjalnych komend, które umożliwią odczyt takich ścieżek. Oprogramowanie do odczytu płyt CD i CD-R (filesystemy CD) potrafi rozpoznać takie ścieżki, jeśli płyta CD-R znajduje się w nagrywarce (nie w CD-Romie) i tylko wtedy, gdy napęd nagrywający wyświetla ścieżki w liście ścieżek. Jeżeli jest to potrzebne, MakeCD potrafi odczytać dodatkowe informacje z PMA (specjalny obszar na płytach) i stworzyć kompletną listę ścieżek. Oprogramowanie do odczytu płyt CD i CD-R (filesystemy CD) nie udostępnia takiej możliwości.

Błędy odczytu mogą pojawiać się podczas przeszukiwania kilku sesji. Niektóre ścieżki mogą zostać nie rozpoznane i nie wyświetlone. Zdarza się to szczególnie często w przypadku płyt zawierających większą ilość sesji. Wyjęcie i włożenie płyty raz jeszcze zazwyczaj rozwiązuje ten problem.

Nagrywarki płyt CD-R zazwyczaj potrafią odczytać ścieżki, które nie zostały zakończone. Zdecydowana większość napędów CD-Rom nie odczytuje jednak takich ścieżek. Dzieje się tak dlatego, że potrafią one odczytać jedynie zakończone ścieżki. Jeżeli zatem płyta CD jest nie zakończona, to większość CD-Romów odczyta jedynie te ścieżki, które są już zakończone. Jeżeli zatem będziesz używać nagranych przez Ciebie płyt CD-R jedynie w Twoim napędzie nagrywającym, oraz jeżeli stwierdzisz, iż Twoja nagrywarka odczytuje niezakończone ścieżki, możesz nie wykonywać operacji zamknięcia płyt (to zabiera sporo miejsca !!!). Możesz wypalać ścieżki na płycie jedna po drugiej, zaś operację zamknięcia wykonywać dopiero wtedy, gdy zapełnisz już całą płytę. Tą samą drogą możesz także tworzyć multisesyjne płyty CD-R - np. bez zamykania płyty do czasu dogrania wszystkich danych Funkcjonalność takiej płyty jest taka sama, jak w przypadku tradycyjnie nagranych płyt multisesyjnych.

Powyższe informacje chyba wyczerpują temat zamykania sesji/płyt. Możemy chyba już wyjaśnić sobie pojęcie multisesyjności.

Czym jest multisesyjność ?

Płytka CD-Data jest normalnym krążkiem, na którym nagrana jest jedna ścieżka z danymi. W późniejszym terminie do nagranej już na płycie ścieżki dodać można kolejne (oczywiście przy zachowaniu pewnych zasad). Multisesyjnością nazywamy możliwość dodawania nowych ścieżek do ścieżek już istniejących. MakeCD odczytuje i zapamiętuje zawartość ostatniej ścieżki z danymi. Pozycja na której nagrane są dane również jest zapamiętywana. Program odczytuje wszystkie informacje o nowej ścieżce z twardego dysku, poza samą zawartością plików. Tabela z rozkładem plików (TOC) nagrywana jest w nowej ścieżce i zawiera informacje zarówno o starych, jak i o nowych plikach. Podczas gdy dane z pierwszej ścieżki są cały czas w niej zmagazynowane, informacje o tych danych umieszczone są już w kolejnej ścieżce. Później następuje dogranie kolejnej ścieżki do płyty multisesyjnej. Jeżeli posiadasz płytkę, na której umieszczono już dwie ścieżki, to ścieżka druga zawiera informacje o plikach dla ścieżki pierwszej. Trzecia ścieżka potrzebuje jedynie informacji z drugiej, by dołączyć ją do nowej sesji. W takiej sytuacji tabela plików umieszczona będzie w trzeciej (ostatniej) ścieżce. Sytuacja ta powtarza się, jeśli masz do czynienia z większą ilością ścieżek na płycie. Multisesyjność jest dostępna w MakeCD od wersji 2.1

Jak to się robi w MakeCD ???

Bardzo często mam do czynienia z tego typu pytaniami. Zazwyczaj przy próbach skorzystania z multisesyjności w MakeCD popełniacie ten sam błąd. Jest to m.in spowodowane ignorowaniem obszernej dokumentacji dołączonej do MakeCD. O ile rozumiem przy tym osoby, które nie znają zbyt dobrze języka angielskiego lub niemieckiego, to zupełnie nie wiem czemu nie korzystają z niej osoby, które szczycą się takimi umiejętnościami. Poniższy przepis powinien wyjaśnić Wasze wątpliwości w temacie tworzenia płyt multisesyjnych w tym programie. Zauważcie przy tym, że opisuje on sposób dogrania drugiej ścieżki do pierwszej, już nagranej na płytę. W wypadku nagrywania wielościeżkowych płyt multisesyjnych należy jedynie powielać ten schemat. Do wykonania naszego zadania potrzebna jest nam płyta, na której nagrano już jedną ścieżkę. Płyta taka NIE MOŻE być zamknięta poleceniem FIX CD-R (Zamknij CD-R). Powtórzę po raz kolejny. Zamknięcie płyty CD-R powoduje, że nie można do niej już niczego dograć. W przypadku gdy zamierzamy nagrać płytę multisesyjną należy w okienku MakeCD: Write Window (MakeCD: okno zapisu) ustawić gadżet FIX (Zamknij) w pozycji Session (Sesja). Zakładam, że posiadamy już płytkę z nagraną już jedną ścieżką i zakończoną sesją. Opis tej operacji znajdował się w poprzednich odcinkach kursu MakeCD. W głównym okienku MakeCD klikamy na ADD (Dodaj), by stworzyć projekt pierwszej ścieżki. Klikając dwukrotnie na tę ścieżkę, lub na przycisk TRACK OPTONS (Opcje ścieżki) przechodzimy do okienka MAKECD: TRACK OPTIONS (MakeCD: opcje dotyczące ścieżki). Tutaj naciskamy na dużą strzałkę pod SOURCE (Źródło), co powoduje otwarcie nowego okienka MAKECD: ISO IMAGE PREFS (MakeCD: Preferencje ISO-Image) Klikamy zatem na przycisk ADD (Dodaj) znajdujący się pod listą SOURCES (Źródła). W wymienionej liŚcie SOURCES (Źródła) pojawia się

..::Dir::.. ..::base dir::..

Gadżetem rozwijalnym TYPE (Typ) zmieniamy ustawienie na CD-R TRACK (Ścieżka CD-R). Nietrudno zauważyć, że ustawienie >>Dir<< >>base dir<< (>>Dir<< >>katalog bazowy<<) zmienia się na >>Track<<. Klikamy zatem dwukrotnie na >>Track<<, co powoduje otwarcie się kolejnego okienka MAKECD: SELECT A SOURCE TRACK (MakeCD: wybierz ścieżkę źródłową). MakeCD automatycznie pokazuje wszystkie ścieżki, które są nagrane na płycie znajdującej się w napędzie docelowym (TARGET DRIVE) (screenshot nr. 2). Wskazujemy na ostatnią ścieżkę. Przyznam szczerze, że nie próbowałem jeszcze wskazać innej, niż ostatnia ścieżka. Przypuszczam, iż skończyło by się to zniknięciem zawartości następnych po wskazanej ścieżek. Po dwukrotnym kliknięciu na ostatnią nagraną na płycie ścieżkę w okienku MAKECD: ISO IMAGE PREFS (MakeCD: Preferencje ISO-Image) w liście SOURCES (Źródła) mamy jedną ścieżkę

..::Track::.. (tutaj nazwa ścieżki).

Klikamy teraz na przycisk ADD (Dodaj), by do istniejącej już w liście SOURCES (Źródła) jednej ścieżki dołączyć kolejną i zmieniamy w gadżecie rozwijalnym TYPE (Typ) jej rodzaj na FILESYSTEM (System plików). Dwuklikiem na pozycji

..::Dir::.. ..::base dir::..

w liście SOURCES (Źródła) otwieramy requester systemowy, którym wskazujemy to, co ma być nagrane na płytę w kolejnej sesji. W polu tekstowym VOLUME NAME (Nazwa wolumenu) podajemy nazwę płytki (screenshot nr. 3) Uwaga: w razie nie podania nowej nazwy nasza płytka nazywać się będzie "Unnamed". Nazwa, jaką nadaliśmy w poprzedniej sesji nie jest przepisywana. W okienku MAKECD: ISO IMAGE PREFS (MakeCD: Preferencje ISO-Image) naciskamy na przycisk OK, by zatwierdzić nasze ustawienia. W zależności od ustawień w gadżecie rozwijalnym TARGET (Docelowy) nagrywamy całość danych "On The Fly", lub tworzymy ISO. Nie muszę chyba dodawać, że w sytuacji gdy zechcemy posługiwać się plikiem ISO-Image również należy postępować wedle tych zasad.

Płyty Multivolume

Płyta "Multivolume" jest to krążek na którym nagranych jest kilka sesji, niekoniecznie w tym samym czasie. W przeciwieństwie do płyt multisesyjnych każda ścieżka widziana jest jako osobne urządzenie logiczne VOLUME (Wolumen). Nie wszystkie nagrywarki CD-R umożliwiają nagranie płyt multivolume, nie wszystkie napędy CD-Rom potrafią przeczytać tak nagraną płytę i nie wszystkie filesystemy odczytają płytę multivolume w całości (zdarza się, iż widziana jest jedynie pierwsza ścieżka).

Jak stworzyć płytę "Multivolume" ?

Istnieje możliwość wypalenia kilku ścieżek z danymi na jednej płycie tak, by wszystkie te ścieżki były widziane przez system plikowy (filesystem) jako osobne wolumeny. Oczywiście system plikowy musi supportować (uwzględniać) opcję "Multivolume". Jest to proste nagranie ścieżek jedna po drugiej i zakończenie (fix) płyty lub sesji. Daje możliwość odczytania płyty w konwencjonalnym napędzie CD-Rom. Dla przykładu, jeśli chcesz nagrać trzy ścieżki w tym samym czasie i odczytywać je wszystkie w napędzie CD-Rom, zakończ (fix) sesję lub płytę CD-R raz, po nagraniu wszystkich trzech ścieżek. Jeżeli chciałbyś nagrać ścieżki w różnym czasie i mieć w międzyczasie dostęp do danych w napędzie CD-Rom, musisz zakończyć (fix) sesję przed odczytaniem płyty CD-R w napędzie CD, niezależnie od tego, co już zapisałeś na płycie CD-R. Na płycie "Multivolume" każda ścieżka jest reprezentowana jako niezależny nośnik danych - efekt jest podobny do dysku twardego podzielonego na partycje. Jedyną różnicą pomiędzy płytami multisesyjnymi i "Multivolume" jest to, że ścieżki nagrywane na płytę "Multivolume" nie mogą zawierać danych z poprzednich ścieżek. Jeżeli multisesyjność byłaby zaimplementowana/przeniesiona na dyski twarde, to ich struktura wyglądałaby tak: pierwsza partycja byłaby standardowa, druga partycja zawierałaby nowe dane i linki do wszystkich danych... i tak dalej. Implementowanie multisesyjności na twardym dysku byłoby raczej dość kłopotliwe i niepotrzebne. W przeciwieństwie, multisesyjność jest sensowna dla płyt CD-R, szczególnie od czasu, kiedy system plikowy (filesystem) "multivolume" stał się rzadko używany.
System obsługi płyt CD, który pozwala na odczytanie płyt multivolume wyświetli wszystkie ścieżki (podobnie jak partycje twardego dysku), lub w wypadku zazna- czenia tylko jednej ścieżki jej zawartość (analogia do dysku twardego). MakeCD obsługuje nagrywanie płyt multivolume począwszy od wersji 2.0. By sko- rzystać z tej możliwości potrzebować będziesz również systemu obsługi płyt CD, który pozwala na odczytanie płyt multivolume, dla przykładu może to być CacheCDFS z pakietu IDEFix'97 (bez problemu radzi on sobie również z płytami nagranymi multisesyjnie).

To byłoby chyba wszystko, co trzeba wiedzieć na temat nagrywania płyt multivolume i mulisession. Mam nadzieję, że dzisiejszy odcinek rozwieje wiele wątpliwości i mitów narosłych w tym temacie. Bo przecież w sumie nie jest to zbyt skomplikowane...